کاتالیزور از دو صفت کاتا و لیزور تشکیل شده است. در زبان یونانی کاتا به معنی پایین افتادن می باشد و لیزور هم یعنی قطعه قطعه کردن. بعضی از زبان های دیگر کاتالیزور را، گرد هم آوردن اجسام دور از هم معرفی کرده اند. در ادامه مقاله با کاتالیست پرشین همراه باشید تا از انواع کاتالیزور خودرو با شما صحبت کند.
تاریخچه
اولین کسی که از کاتالیزور استفاده کرد کریشف بوده است. این فرد توانسته نشاسته را به قند، هیدرولیز کند. بعد از چند وقت بعد کسی به نام دیوی توانست واکنش اکسیداسیون هیدروژن را با اکسیژن در حضور کاتالیزور پلاتین انجام دهد که این واکنش یک واکنش گرماگیر است و در نتیجه زمان انجام دادن واکنش جرقه می زند.
بعدها کسی دیگر به نام فارادی فهمید که چرا واکنش کاتالیزوری انجام می گیرد و کاتالیزور چه نقشی دارد. بیشترین بهره برداری از کاتالیزور در جنگ جهانی بوده است.
انقلاب تکنولوژی اصلی در زمینه کاتالیزور، قرن ۲۰ و بین سال های ۱۹۸۰ ـ ۱۹۵۰ اتفاق افتاد. در ادامه به انواع کاتالیزور خودرو خواهیم پرداخت.
انواع کاتالیزور خودرو
کاتالیزور مرغوب: این کاتالیزور، از انواع کاتالیزور خودرو است که فقط اجازه تشکیل یک نوع محصول را می دهد.
نامرغوب: اگر با وجود کاتالیزور محصولات گوناگونی بتوانند تشکیل بشوند، کاتالیزور نامرغوب می گویند.
کاتالیزور همگن و ناهمگن و خودکار
همگن: این کاتالیزور از انواع کاتالیزور خودرو می باشد. در این اینجا ماده کاتالیزور و مواد واکنش دهنده در یک فاز قرار دارند. نمونه ای از این کاتالیزور در فاز کلر در تجزیه دی نیترون اکسید است. گاز دی نیترون اکسید، در دمای اتاق، گاز نسبتا بی اثری است ولی در دماهای نزدیک به صد درجه تجزیه می شود. کاتالیزور همگن ممکن است در محلول اتفاق بی افتد. بیشترین واکنش ها بوسیله اسیدها و بازها کاتالیزور می شوند.
کاتالیزور ناهمگن: به این نوع کاتالیزور که انواع کاتالیزور خودرو است، کاتالیزور سطحی هم گفته می شود. مواد واکنش دهنده و ماده کاتالیزور در دو فاز جدا و در کنار هم هستند و واکنش در سطح کاتالیزور صورت می گیرد. این نوع کاتالیزور از طریق جذب سطحی شیمیایی مواد واکنش دهنده بر سطح کاتالیزور اتفاق می افتد. جذب سطحی به فرآیندی گفته می شود که در جریان آن مولکول ها به سطح جسمی جامد می چسبند. به عنوان مثال: در ماسک های گازی، زغال یک ماده جاذب برای گازهای زیان آور بکار می رود.
کاتالیزور خودکار: این کاتالیزور از انواع کاتالیزور خودرو می باشد. در واکنش اتوکاتالیستی، هیچ کاتالیزور خاص اضافه نشده است. در عوض یکی از محصولات به عنوان کاتالیزور عمل می کند و سرعت تشکیل محصولات را افزایش می دهد.
انواع کاتالیزورهای دوگانه
کاتالیزورهای دوگانه برای موتورهای دیزلی بیشتر استفاده می شود زیرا این نوع از کاتالیزورها برای کاهش آلایندگی های مونوکسیدکربن و هیدروکربن های نسوخته کاربرد دارند. کاتالیزور دوگانه در کاهش آلاینده های اکسید نیتروژن، توانایی ندارند و به همین دلیل امروزه در موتورهای بنزینی از این نوع کاتالیزورها استفاده نشده و به جای آن ها از کاتالیزورهای سه گانه بهره برده می شود. انواع کاتالیزور خودرو که به صورت دوگانه هستند در زیر توضیح می دهیم:
انواع کاتالیزورها براساس واکنش شیمیایی
انواع کاتالیزور خودرو به شرح زیر هستند:
- کاتالیزورهای مثبت: کاتالیزورهایی که سرعت واکنش شیمیایی را افزایش می دهند کاتالیزورهای مثبت می گویند. این نوع کاتالیزورها موانع را کاهش و سرعت واکنش را افزایش می دهد. طوری که تعداد زیادی از مولکول های واکنش به محصولات تبدیل می شوند، در نتیجه درصد عملکرد محصولات افزایش می یابد.
- کاتالیزورهای منفی: این کاتالیزور سرعت واکنش و کاتالیزور منفی را کاهش می دهند و با افزایش سد انرژی فعال سازی که باعث کاهش تعداد مولکول های واکنش دهنده برای تبدیل به محصولات می شود، سرعت واکنش را کاهش خواهد داد و در نتیجه این سرعت کاهش پیدا می کند.
- ترویج دهنده ها یا شتاب دهنده: یک ماده وجود دارد که فعالیت کاتالیزور را افزایش می دهد از این ماده به عنوان ترویج دهنده یا تسریع کننده یاد می شود.
- سموم یا بازدارنده کاتالیزور: سموم کاتالیزور یک ماده ای است که فعالیت کاتالیزور را کاهش می دهد.
- کاتالیز: زمانی که از کاتالیزور برای افزایش سرعت واکنش شیمیایی استفاده می شود، از این پدیده به عنوان کاتالیز یاد می شود.
ویژگی های یک کاتالیزور خوب
فعالیت بالایی داشته باشد
- مساحت سطح بالایی داشته باشد و و گرمای جذب سطحی آن متوسط است.
مقاومت مکانیکی بالایی داشته باشد
- پودر نشود
- ساییدگی نداشته باشد
- تغییر آرایش ندهد
عملکرد مناسب در دماهای عملیاتی داشته باشد
- خاصیت گزینش پذیری
- محصولات جانبی کم باشد
- عمر مفید بالایی داشته باشد
پرشین کاتالیست به عنوان بزرگترین و معتبرترین مرکز سرویس و تعمیر کاتالیزور، آمادگی دارد تا کاتالیست انواع خودروها را به بهترین شکل ممکن سرویس و تعمیر نموده تا این قطعه مانند روز اول به بالاترین راندمان خود برسد.
دیدگاهتان را بنویسید