یکی از قطعات مهم خودرو که جز استانداردهای آلایندگی محسوب شده و در بسیاری از کشورها جز الزامات اجباری و ضروری خودروها به شمار می رود کاتالیزور نام دارد. در این مقاله به بررسی کاتالیزورهای خودرو پرداخته و کلیه مباحث آن از جمله انواع و عملکرد آن، تعویض آن، علائم خرابی، خاک کاتالیزور، شست و شوی آن و … می پردازد. پس تا انتهای مقاله با فروشگاه لوازم یدکی ماشین نو همراه باشید. در این مطلب به شناخت کاتالیزور خودرو، عوامل خرابی کاتالیزور و انواع کاتالیزور خودرو می پردازیم.
کاتالیزور اگزوز چیست؟
کاتالیزور یا مبدل کاتالیست بخشی از سیستم اگزوز و خروجی گازهای خودور است. مبدل کاتالیستی مورد استفاده در اگزوز خودروها، کاربرد جدیدی از کاتالیزور سطحی است. کربن منوکسید و هیدروکربن های حاصل از سوخت های نسوخته موجود در دود خودرو، از آلاینده های خطرناک هوا هستند.
گازهای خارج شده از اگزوز اتومبیل همراه با مقداری هوا از روی کاتالیزور که شامل فلز اکسیدهاست عبور داده می شود. گاز CO و هیدروکربن ها به CO2 و H2O تبدیل می شوند که نسبتا بی خطرند و در هوا رها می شوند. کاتالیست بخش مهمی از سیستم کنترل آلایندگی خودروی شماست. ولی گاهی اوقات عملکرد آنها مختل می شود.
در بسیاری از کشورها در آوردن و حذف کاتالیزور و رانندگی بدون آن تخلف سنگینی محسوب می شود و خلاف قانون است. زیرا به محیط زیست صدمه جدی وارد می شود.
شایع ترین عامل خرابی کاتالیزور خودرو انسداد شبکه های آن در اثر عمر طولانی مدت یا استفاده از سوخت غیر استاندارد است. انسداد این شبکه ها سبب می شود تا دود حاصل از احتراق موتور نتواند از طریق اگزوز تخلیه شود و از سوی دیگر هوای تازه نیز به اندازه کافی به موتور نرسد. بنابراین گرفتگی بیش شبکه ها هم موجب خرابی کاتالیزور و هم عامل کاهش راندمان موتور خواهد شد.
دومین عامل ایجاد خرابی در کاتالیزور تغییرات در دما و ترکیب گازهای خروجی از موتور است. در واقع این قطعه به ترکیب گازها بسیار حساس است. بنابراین، در اثر مشکلاتی نظیر خرابی واشر سرسیلندر که موجب ورود آب و روغن به محفظه موتور و تغییر گازهای خروجی می شود، کاتالیزور به سرعت آسیب می بیند.
همچنین احتراق ناقص (که موجب تغییر ترکیب گازهای خروجی می شود) و گرم شدن بیش از حد موتور که موجب افزایش حرارت گازهای خروجی می شود نیز احتمال خرابی این قطعه را افزایش می دهد.
عوامل خرابی کاتالیزور
- افزایش ناگهانی مصرف سوخت خودرو
- افت شتابگیری
- ممکن است خودروی شما روشن نشود یا بد استارت بخورد
- خودروی شما در تست آلایندگی مردود می شود (مقادیر HC و CO بیشتر از نرمال)
- چراغ اخطار در پشت آمپر روشن می شود.
- بد کار کردن خودرو همراه با لرزش در حالت دور آرام
- بوی بد یکی از شایع ترین علائم خرابی کاتالیست می باشد. بویی شبیه تخم مرغ گندیده نشانه خرابی کاتالیزور است
- کاهش دمای کاتالیست (با توجه به اینکه بازدهی واقعی کاتالیست هنگامی است که دمای آن بالا می رود و حتی احتمال دارد تا مرز ۷۰۰ و ۸۰۰ درجه هم نزدیک شود پس کاتالیستی که پس از مدتی رانندگی و گرم شدن موتور هنوز به دمای ایده ال خود نرسیده باشد معیوب است) البته راه تشخیص دمای کاتالیزور نیازمند دستگاهی به نام حرارت سنج اینفِرارِد (Infrared) است.
- در صورتی که خودرو کاملا سرد باشد اگر کاتالیزور را با دست تکان دهید و صدایی شبیه تکان خوردن سنگریزه در داخل آن به گوش برسد نشانه ای از ریختن شبکه های داخل آن است.
انواع مبدل کاتالیزور اگزوز
کاتالیزور قطعه ای است به منظور کاهش آلایندگی هوا، که بین موتور خودرو و اگزوز بسته می شود و بهترین نسبت سوخت به هوا را تنظیم می کند و جلوی خروج سریع گازهای سمی را نیز می گیرد. یکی از مهمترین کارهای این قطعه تبدیل گازهای مضر : HC، CO و NOx به گازهای : CO2، H2O و N2 است.
- دوگانه
این نوع از کاتالیزورها به طور عمده در موتورهای دیزلی برای کاهش آلاینده های مونوکسیدکربن و هیدروکربن های نسوخته به کار می روند. به علت عدم توانایی اینگونه از کاتالیزور ها در کاهش آلاینده های اکسید نیتروژن، امروزه در موتورهای بنزینی از این نوع کاتالیزورها استفاده نشده و به جای آنها از کاتالیزورهای سه گانه بهره برده می شود.
کاتالیزور دوگانه دو عمل را به طور همزمان انجام می دهد:
- اکسیداسیون مونوکسید کربن به دی اکسید کربن
- اکسیداسیون هیدروکربن های نسوخته و تبدیل آنها به دی اکسید کربن و آب
- سه گانه
مبدل کاتالیستی سه گانه سه وظیفه زیر را انجام می دهد:
- کاهش اکسیدهای نیتروژن به اکسیژن و نیتروژن
- اکسیداسیون مونوکسیدکربن به دی اکسید کربن
- اکسیداسیون هیدروکربن های نسوخته و تبدیل آنها به دی اکسید کربن و آب
معایب حذف کاتالیست
برخی از افراد به طور کاملا خودسرانه و بدون داشتن اطلاعات کافی در این زمینه کاتالیست را از خودرو جدا می کنند که این کار مشکلات بسیاری را برای خودرو ایجاد خواهد کرد و بسیاری از کارشناسان تاکید بر آن دارند، که از حذف کاتالیزور خودداری کنید، این کار موتور خودرو را تحت فشار قرار داده و مشکلاتی برای خودرو شما ایجاد می کند.
افزایش آلایندگی خودرو تا حدود ۳۰ برابر، افزایش مصرف سوخت خودرو و افزایش صدای موتور از معایب حذف می باشد. البته افزایش صدای موتور یکی از دلایلی است که عده ای اصطلاحا می گویند خودرو راحت تر نفس می کشد.
حذف کاتالیزور در میان برخی از افراد به دلیل باورهای اشتباه است که تصور می کنند با از میان برداشتن کاتالیست، خودرو شتاب زیادی خواهد گرفت و این موضوع بیشتر در میان جوانان شایع است.
اما باید بدانید که این تفکر اشتباه است و کاملا معکوس عمل می کند، به این صورت که خودرو در روزهای اول شتاب می گیرد اما با مرور زمان و آسیب دیدن موتور ماشین، از شتاب آن کاسته می شود. یکی از مزایای کاتالیست برای خودرو کنترل هوای وارد شده به خودرو می باشد که با خروج کاتالیزور، هوای ورودی از کنترل خارج می شود.
شستشوی کاتالیزور ماشین
قیمت کاتالیزور خودروها نسبتا بالا می باشد و متاسفانه بعد از مدتی استفاده کردن، کاتالیست اگزوز به مرور کارکرد اولیه خود را از دست می دهد و در صورت برطرف نکردن مشکل آن، ممکن است که گازهای مضر نیز افزایش پیدا کنند.
به همین دلیل بیشتر افراد به دنبال راهکارهایی می باشند که بتوانند با صرف کمترین هزینه مشکل کاتالیزور خودرو خود را برطرف سازند و علاوه بر آن در هنگام انجام تستهای معاینه فنی مشکلی برایشان ایجاد نشود.
ما در این مقاله یکی از ساده ترین و کم هزینه ترین راهکار را به شما ارائه خواهیم داد، بنابراین یکی از مناسبترین روشها شستشوی کاتالیست می باشد، اما زمانی که بحث شستشو به میان می آید، ممکن است، این سوال در ذهن صاحبان خودرو ایجاد شود که چگونه می شود این کار را بدون آسیب رسیدن به خودرو انجام داد؟ اگر می خواهید که اطلاعاتی در رابطه با این روش آسان و ارزان بدست آورید، با ما همراه باشید.
روش شستشوی کاتالیزور از جمله راهکارهایی می باشد که نیازی به مراجعه به تعمیرگاه و یا داشتن مهارتهای خاصی نمی باشد. در این روش شما به تنها وسیلهای که نیاز دارید، محلول شستشوی مخصوص کاتالیزور خودرو می باشد که نیازی نیست کار خاصی انجام دهید، فقط کافیست که این محلول را به باک اضافه کرده و پس از آن خودرو را به حرکت درآورید. به این ترتیب سنسور اکسیژن و کاتالیست خودرو از آلودگی پاک می شود.
حال در رابطه با خاصیت محلول شستشوی کاتالیزور باید بگوییم که این محلول با خاصیت فوق العاده و پیشرفتهای که دارد، نه تنها کاتالیست خودرو را از هرگونه آلودگی پاک می سازد، بلکه به دلیل ویژگی هایی که دارد، هیچ گونه آسیبی هم به قطعات وارد نمی کند و با خیالی آسوده می توانید از آن استفاده کنید.
این محلول را سعی کنید بیشتر از مکانهای معتبر خریداری کنید که نمایندگی مشخصی در ایران داشته باشد، برخی از برندهای اروپایی ممکن است که استاندارد و با کیفیت و یا مناسب برای خودروهای ایرانی نباشند، در این مورد هم دقت کنید.
برخی از افراد برای شستشوی کاتالیزور از سایر محصولات مانند، جوهر نمک و … استفاده می کنند که توصیه می شود، جداً از این کار خودداری کنید، چرا که احتمال آسیب زدن به کاتالیست بسیار زیاد است.
شما برای تعمیر کاتالیزور خودرو خود می توانید به تعمیرگاه کاتالیزرو پرشین کاتالیست مراجعه کنید.
خاک کاتالیزور
همانگونه که ادامه اشاره شده است، از کاتالیزور فلزات بسیار باارزشی استخراج می شوند، محققان به این نتیجه رسیده اند که این فلزات بسیار گرانبها می باشند و در صنعت نفت به کار گرفته می شوند.
از کاتالیست های بازیافت شده در صنعت نفت، بیشتر برای افزایش کیفیت اکتان بنزین و تولید هیدروژن استفاده می کنند، در واقع فلز پلاتین بسیار پرکاربرد میباشد و خاکی که از کاتالیست به وجود می آید، برای کسب درآمد و خودکفایی اقتصادی بسیار باارزش است.
بازیافت کاتالیزور خودرو
بیشتر ما با وظیفه ی کاتالیست خودرو که محل قرارگیری آن در لوله ی اگزوز می باشد، آشنا می باشیم و می دانیم که کاتالیست برای آلودگی و دودهایی که از خودرو خارج می شوند، به کار گرفته می شود، در واقع وظیفه ی این قطعه بسیار مهم می باشد چرا که مانعی برای آلودگی محیط است و تمام آلودگیها و مواد مضر را جذب خود می کند.
از عواملی که منجر به جذب مواد مضر در کاتالیزور است، وجود فلزات، پلاتین، رودیوم و پالادیوم بر روی آن می باشد. وجود این فلزات باارزش موجب شده است که کاتالیست ها مورد توجه افراد بازیافت کننده قرار بگیرند، البته تولیدکنندگان از این وسیله بسیار تولید می کنند و به همان اندازه نیز با توجه به آماری که بدست آمده است، نشان می دهد که بازیافت کانالیزور با افزایش رو به رو است.
ما در این مقاله یکی از روشهای بازیافت کاتالیست خودرو که بسیار رواج دارد را معرفی می کنیم، این روش قالکاری می باشد. در این روش بازیافت، اولین کاری که انجام می شود، قطعه قطعه کردن کاتالیست می باشد، بعد از آن که کاتالیست کاملا پودر شد به همراه اکسید نقره ذوب کرده و بعد از تجمع فلز پلاتین در نقره آن را شکل داده و سرد می کنند، بنابراین یکی از روش های بازیافت کاتالیزور خودرو به روش قالکاری می باشد.
زمان تعویض و عمر کاتالیزور
طول عمر مفید این قطعه حدودا بین ۱۰۰۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰۰ کیلومتر است و بعد از مدتی پس از این دوره، عملا کارایی خود را از دست داده و میزان آلایندگی تا ۵ برابر افزایش می یابد پس بهترین زمان تعویض کاتالیزور اگزوز خودرو بین 100 تا 120 هزار کیلومتر می باشد. همچنین به موجب طرح کاهش آلایندگی هوا تست صحت عملکرد مبدل کاتالیزور از سال ۹۱ در معاینه فنی اجباری شده است.
سخن پایانی
در این مطلب آموختیم که در صورت حذف یا خرابی کاتالیزور اگزوز باعث انتشار گاز های سمی چون، مونوکسید کربن، اکسید نیتروژن و هیدروکربن ها در هوا می شود که می توانند به تنهایی به نابودی محیط زیست بپردازند. و با گفتن علائم خرابی کاتالیزور اگزوز به شما کمک کردیم تا بتوانید در صورت خرابی کاتالیزور، به موقع آن را تعویض کنید و کمتر باعث آسیب رسیدن به جان موجودات و محیط زیست شوید. همان طور که به آن اشاره کردیم عمر کاتالیزور برابر است با عمر خودرو و خیلی کم پیش می آید که قبل از این زمان خراب شود اما گاهی وجود مشکل در موتور خودرو ها این قطعه را نیز دچار مشکل می کند و باعث کوتاه شدن عمر آن می شود. دلیل چنین اتفاقی می تواند ورود سوخت به میزان بیش از حد در داخل اگزوز باشد، چنین اتفاقی به دلیل مخلوط نادرست هوا / سوخت، جرقه های بد شمع، زمانبندی نادرست موتور، سنسور اکسیژن خراب و یا سایر مواردی است که باعث خروج سوخت از محفظه احتراق موتور می شود.
اگر خودروی خود را تازه خریداری کرده اید و متوجه شدید که اگزوز آن دچار مشکل فنی شده است بهتر است در قدم اول به نمایندگی های رسمی خودروی خود مراجعه کنید تا به مشکل به وجود آمده رسیدگی کنند چرا که اگر به تعمیرگاه مراجعه نمایید مجبور به هزینه های بیشتر خواهید شد.
دیدگاهتان را بنویسید